|
Berkhout, 6 november 2012
Geachte leden van Provinciale Staten,
Het rapport van de Commissie Schoon Schip beantwoordt vele vragen niet. Het maakt de verwarring juist groter. Gaat u als statenleden nu werkelijk 'schoon schip' maken?
Aanleiding en opdracht onderzoek
De aanleiding voor het instellen van de Commissie Schoon Schip was de side letter in de kwestie Distriport die in 2011 boven water kwam. Bij u als statenleden, maar ook bij vele anderen, leidde dat tot vragen als: Wie was verantwoordelijk voor het opstellen van die side letter? Wie waren ervan op de hoogte? Zijn er nog meer van dit soort contracten? De opdracht aan de Commissie Schoon Schip luidde: 'Onderzoek of er bij onderwerpen en activiteiten waar bestuurders bij betrokken zijn (geweest) (...), nu onterecht zaken onbekend of onvoldoende bekend zijn aan GS en PS, die wel bekend hadden moeten zijn'.
Uitkomst onderzoek geen antwoord op vragen
De commissie meldde als belangrijkste uitkomst van het onderzoek dat het geen boevenbende is bij de provincie Noord-Holland. Dat lijkt een geruststellende constatering, maar het is op geen enkele manier een antwoord op de onderzoeksvraag.
Over Distriport – de concrete aanleiding voor het onderzoek – meldt de commissie het volgende.
- De commissie stelt dat de provincie 'louter is ingeschakeld om het project fiscaal bouwrijp te maken' en dat er alleen 'gebruik wordt gemaakt van de vrijstelling van overdrachtsbelasting aan de kant van de provincie' (p. 105).
- De commissie meent dat de constructie van het fiscaal bouwrijp maken 'regelmatig wordt toegepast'. Zij 'herkent – los van eventuele staatssteunperikelen - de logica van een dergelijke bepaling' en meent dat de reden om zulke afspraken in een geheime side letter vast te leggen kan zijn 'dat partijen vrezen voor een ander oordeel van de fiscus' (p. 105).
- Men stelt dat gedeputeerde Hooijmaijers geenszins de bedoeling heeft gehad om de side letter te verdoezelen omdat hij op de minute de aantekening 'uitwerking die Cozijnsen bepleit' maakte (p. 104).
- De commissie meent dat de provincie 'geen schade heeft geleden, bijvoorbeeld ten bedrage van het voordeel van marktpartijen' (p. 104).
- De commissie geeft wel aan dat 'de kwade kansen – verlies voor de provincie op de grondpositie – ook in de af te sluiten overeenkomsten geborgd dienen te worden, hetgeen in casu niet is gebeurd' (p. 105).
- Men stelt dat 'volgens een door de commissie geïnterviewde persoon uit het ambtelijk apparaat (...) Gedeputeerde Staten over het afsprakenkader en de bijlagen binnen een week na het tekenen daarvan alsnog een besluit hebben genomen, waardoor de gedeputeerde (met terugwerkende kracht) alsnog gemandateerd zou zijn'. (p. 75).
- Verder stelt de commissie dat 'de side letter wel in het dossier is opgeborgen, deze is immers na een Wob-procedure tevoorschijn gekomen' (p. 106).
- De commissie concludeert dat 'op het gebied van mandatering en proces de snelheid ten koste is gegaan van de zorgvuldigheid en meent dat gedeputeerde Bond 'zich er bij de ondertekening van de side letter beter van had moeten vergewissen wat er nu precies werd ondertekend' (p. 105).
Verontrusting alleen maar groter
Deze analyse beantwoordt de vragen over de side letter bij Distriport slechts gedeeltelijk. Het maakt de verontrusting alleen maar groter. Er zijn veel vragen bij gekomen.
- De commissie stelt dat de constructie met afspraken in side letters een gebruikelijke is. Toch blijkt deze constructie slechts één maal te zijn toegepast bij de provincie, alleen bij Distriport. Of toch niet? Welke side letters en vergelijkbare afspraken zijn er nog meer gemaakt door provinciale vertegenwoordigers?
- De commissie meent dat een reden om afspraken over fiscaal bouwrijp maken in geheime side letters te verwerken, kan zijn dat het de fiscus dan niet onder ogen komt. Is het inderdaad geoorloofd en wenselijk dat de fiscus niet op de hoogte wordt gebracht van afspraken over fiscaal bouwrijp maken, door deze te regelen in geheime side letters?
- De afspraken over het fiscaal bouwrijp maken staan niet – zoals de commissie meent – in de side letter. Ze staan in het Afsprakenkader dat door de provincie en de ontwikkelaars werd ondertekend. In dat Afsprakenkader staat ook dat de gronden tegen een marktconforme prijs weer door de ontwikkelaars zullen worden teruggekocht. Dit Afsprakenkader is door GS en PS besproken. De geheime side letter regelt echter dat het eventuele positieve verschil tussen die marktconforme prijs en de kosten die de provincie maakt voor het fiscaal bouwrijp maken, 'in de vorm van een bijdrage, subsidie of anderszins – inclusief de terzake genoten rente – ten goede aan de Grondexploitatie zal komen'. Er is geen afspraak gemaakt over wat te doen bij een eventueel negatief verschil. Er was dus wel degelijk sprake van mogelijke schade voor de provincie. De Distriport-ontwikkelaars konden ondernemen op volledige rekening en risico van de overheid. Zijn er door de provincie vaker afspraken gemaakt – met deze of met andere ontwikkelaars - waarin de provincie de verliezen neemt en de winsten richting de ontwikkelaars vloeien?
- De commissie doet via een tussenzinnetje 'los van eventuele staatssteunperikelen' de risico's op staatssteunboetes gemakkelijk af. In een van de andere contracten rond Distriport – de Borgstellingsovereenkomst waarover in augustus 2008 in het geheim door PS is besloten – is afgesproken dat een eventuele boete wegens staatssteun zal worden afgetrokken van de bijdrage van 6,5 miljoen die de ontwikkelaars moeten leveren aan de ontsluiting van het bedrijventerrein op de snelweg A7. De wethouder van Koggenland had echter een ander contract ondertekend waarin stond dat Koggenland verantwoordelijk is voor de kosten van die aansluiting en de bijdrage van de projectontwikkelaars zal ontvangen. Dus: een eventuele boete voor staatssteun zou uiteindelijk betaald worden door de inwoners van Koggenland. De commissie heeft dit niet haar overwegingen betrokken, omdat u als statenleden immers bekend was met deze Borgovereenkomst. Het is echter de vraag of u als statenleden in de korte termijn waarin u deze geheime Borgovereenkomst kon inzien, de impact van het stelsel aan contracten rond Distriport heeft kunnen overzien. Zijn er door de provincie vaker afspraken gemaakt met ontwikkelaars waarbij de mogelijke staatssteunboetes voor projectontwikkelaars worden verlegd naar lagere overheden? Als dat niet zo is, waarom wordt dan alleen bij Distriport deze constructie gehanteerd?
- De commissie stelt dat de side letter na een Wob-procedure tevoorschijn is gekomen. Zij vermeldt echter niet dat dit pas gebeurde bij vierde keer dat de provincie in deze procedure de stukken moest toesturen aan een toetsingscommissie of rechtbank. Ons Wob-verzoek is achtereenvolgens beoordeeld door de Hoor- en Adviescommissie van de provincie, de rechtbank Haarlem, de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State en - na een gegrondverklaring door de Afdeling - opnieuw door de rechtbank Haarlem. Pas bij het verzamelen van de stukken voor deze laatste rechtszitting werd de side letter in het dossier aangetroffen. Dat blijkt uit het door de provincie opgestelde document 'Distriport Historie – informatie bekend op 7-9-2011' dossiernummer PNH/63481, dat overigens ook bij de commissie in bezit was. Daarin staat vermeld dat gedeputeerde Bond op 12 oktober 2010 in de rondvraag van GS meldt dat er een side letter boven water is gekomen. In het verslag staat: 'Het college van GS neemt met verbazing kennis van dit gegeven'. Het verslag meldt op 19 oktober 2010: 'Gedeputeerde Bond deelt in GS mee dat hij de sideletter heeft laten uitzoeken en dat gebleken is dat de meeropbrengsten voor de provincie in het project moeten worden gestoken'. Gebeurt het vaker dat documenten pas in een dossier worden aangetroffen als er voor de vierde keer stukken naar een rechtbank of toetsingsinstantie moeten worden verzonden? En als de side letter de eerste drie keren niet in het dossier zat, waar was hij dan wel?
- Uit de reactie van GS in oktober 2010 kan worden opgemaakt dat GS niet op de hoogte was van de side letter. Kennelijk is de aantekening 'uitwerking die Cozijnsen bepleit' die Hooijmaijers op de minute zette, niet duidelijk geweest voor zijn collega-gedeputeerden. Het betekent ook dat de visie die volgens de commissie ambtelijk geuit werd – namelijk dat GS een week na de ondertekening het Afsprakenkader met bijlagen alsnog gefiatteerd zou hebben – in ieder geval niet geldt voor de side letter. Vast staat daarmee dat gedeputeerde Hooijmaijers bij de ondertekening van de side letter niet door GS was gemandateerd, ook niet achteraf. Ging gedeputeerde Hooijmaijers – en daarmee geheel GS, want er is sprake van collegiaal bestuur - buiten het boekje door de side letter te ondertekenen?
- Gedeputeerde Bond en GS waren dus in ieder geval vanaf oktober 2010 op de hoogte van het bestaan van de side letter. Waarom heeft GS niet direct PS geïnformeerd over de side letter zodra deze in het dossier werd aangetroffen?
- In het rapport wordt diep ingegaan op de relatie tussen projectontwikkelaar Zeeman en voormalig CdK Borghouts. Zeeman Vastgoed is een van de ontwikkelende partijen voor Distriport. In het rapport van de commissie wordt dit verband echter niet uitgewerkt. Wat is de invloed van de goede persoonlijke verhoudingen tussen de heren Borghouts en Zeeman op de afspraken rond Distriport?
- De commissie meldt dat het proces rond Distriport te snel is gegaan en dat dat ten koste ging van de zorgvuldigheid. Zij doelt daarbij op de mandateringkwestie. Maar zij gaat niet in op de vraag of de checks & balances zoals beschreven op p. 61 (binnen wettelijke kaders, afdekking risico's, staatssteun, positieve business case) voor Distriport zijn afgewogen. Men behandelt daar alleen de later afgeblazen dossiers DarwinD, SADC/Segro en Leeker Woonlanden. Echter, ook in de kwestie Distriport waren de risico's voor de provincie niet afgedekt, waren er grote staatssteunrisico's en lag er geen positieve business case. Onduidelijk is waarom de commissie dat niet beoordeeld heeft. Hoe kan het dat Distriport erdoor kwam terwijl het niet voldeed aan de toetsingsvragen die het ambtelijk apparaat toepaste?
Wat speelt er nog meer?
En dan hebben we het nog niet eens over de nut-en-noodzaak-discussie over dit bedrijventerrein. Als PS heeft u in de structuurvisie vastgelegd dat nut en noodzaak van Distriport niet zijn aangetoond. Bovendien zou Distriport sterk kannibaliseren op Baanstee-Noord (nog geen vierkante meter verkocht), Agriport (nog 40 ha uit te geven), Boekelermeer en 't Zevenhuis.
Ook heeft de commissie zich niet gebogen over het vèrgaande commitment dat zowel de provincie als de gemeente Koggenland aan de projectontwikkelaars afgaf door het ondertekenen van het Afsprakenkader en bijlage 1. Zij deden dat in juni 2007 op een moment dat zo'n toezegging niet kòn. De inspraakprocedure moest nog van start gaan, maar beide overheden hadden zich al met handen en voeten aan het project verbonden. Dat is burgers om de tuin leiden. Alleen dit feit al rechtvaardigt een enquete naar de gang van zaken rond Distriport.
Politiek te verantwoorden?
Kortom: het rapport van de commissie Schoon Schip laat iedereen achter met veel meer vragen over Distriport dan voordat de commissie werd ingesteld. De commissie vindt dat het bestuurlijk allemaal door de beugel kan. Maar zijn al deze vreemde afspraken en rare manoeuvres ook politiek gezien te verantwoorden? Wat vindt u daar als statenlid van?
Hoe verder?
Aan u de vraag wat er verder moet gebeuren. Bent u gerustgesteld? Wij niet. Bent u ervan overtuigd dat nu alles bekend is wat bekend had moeten zijn? Kiest u voor een nader onderzoek via een parlementaire enquete? Maakt u nu ook ècht 'schoon schip'?
namens Berkhout is Boos!
Annet Wood
Bijlagen :
|
